بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – وقتی در دهه‌های گذشته، تنها نسخه‌های خسته موجود سینمای جهان در ایران و به‌ویژه فیلم‌های قدیمی‌تر و کلاسیک‌تر را می‌دیدیم، چیز چندانی از زیر و بم تصاویر مندرس آنها دستگیرمان نمی‌شد. اما حالا وقتی فیلم‌های چاپلین را با کیفیت فول اچ دی می‌بینیم، انگار فقر و فلاکت و شمایل ولگردی او بیشتر به چشم می‌آید. برق دندان‌های کلارک گیبل در بربادرفته، آبی نگاه جیمز‌استوارت در سرگیجه و آن زرق و برق دنیای دوروتی (جودی گارلند) در «جادوگر شهر اوز»، حالا و با تماشای نسخه‌های فوق‌العاده باکیفیت این فیلم‌ها بیشتر به چشم می‌آید. آرشیوهای غنی و به‌درستی نگهداری شده در سطح اول سینمای جهان و ارتقای کیفیت فیلم‌ها به مرور زمان، باعث شده هیچ عشق فیلمی از در خانه این سرای رویایی، دست خالی برنگردد. حالا مدت‌هاست که می‌توان قدیمی‌ترین و دورترین فیلم‌های سینمای جهان را با بهترین و به روزترین کیفیت موجود تماشا کرد و با نگاهی دقیق، به همه جزئیات حیرت‌انگیز پلان‌ها زل زد. اما هنوز این حسرت برای سینمای ایران باقی است و حتی از بیشتر فیلم‌های تولیدشده در چند سال قبل و همین دهه ۹۰ شمسی هم، نسخه خوب و باکیفیتی موجود نیست، نسخه فول اچ دی و خیلی باکیفیت که پیشکش. لازم به ذکر نیست که هر قدر به عقب‌تر برویم، حتی پیدا کردن نسخه قابل تحمل فیلم‌های سینمای ایران سخت‌تر و سخت‌تر می‌شود. گرچه در همه سال‌های حیات سینمای ایران، تلاش‌هایی به‌ویژه در فیلمخانه ملی‌ایران، برای حفظ و نگهداری فیلم‌های ایرانی شده است، اما با این حال درمجموع این کوشش، خروجی چندان مناسبی نداشته و بسیاری از فیلم‌های سینمای ایران یا نابود شده‌اند یا نسخه باکیفیتی ندارند. ضمن این‌که وقتی از یک آرشیو خوب می‌توان صحبت کرد که فیلم‌های موجود به‌طور قانونی، در اختیار علاقه‌مندان و شیفتگان سینماها هم برای استفاده و تماشا قرار بگیرد. یعنی همان‌طور که آرشیوبازهای فیلم، می‌توانند آرشیوی از بهترین فیلم‌های سینمای جهان را با بالاترین کیفیت در اختیار داشته باشند، توقع می‌رود درباره سینمای کشور خودمان و دست‌کم آثار خوب و قابل اعتنای آن هم بتوان آرشیوی قابل قبول فراهم کرد و در اختیار داشت. سال‌هاست که فقط در برخی محیط‌ها و فضاهای غیررسمی، آرشیو نصفه‌‌نیمه برخی کارگردان‌های سینمای ایران را البته با بدترین و تقریبا تنها کیفیت‌های موجود، عرضه می‌کنند و می‌فروشند. طریق دیگر دسترسی علاقه‌مندان سینما هم به فیلم‌های سینمای ایران، فضای مجازی و یوتیوب است که البته باز هم، خبری از تماشای فیلم‌ها با کیفیت خوب نیست و تنها باید به دیدن تصاویری خسته و رنگ و رورفته بسنده کرد تا صرفا این آثار را دیده باشیم. پر کردن یک خلأ بزرگ
خوشبختانه چند سالی است که در سینمای ایران هم به فکر مرمت و اصلاح نسخه‌های قدیمی و بی کیفیت برخی فیلم‌های شاخص دهه‌های دور افتاده‌اند. نفس این اتفاق، مبارک و ارزشمند است و تا حدی خلأ بزرگی را در سینمای ایران پر می‌کند، به شرطی که از این حرکت و این‌گونه تلاش‌های فرهنگی و سینمایی بارز، حمایت مادی و معنوی شود و کارشناسان و متخصصان این زمینه در داخل کشور تشویق شوند.
کاملا ایرانی
در چند سال قبل، ناگهان از دو سه فیلم قدیمی ایرانی، نسخه‌ای دیدیم که با نسخه‌های قبلی موجود از آنها فاصله بعیدی داشت. همان‌موقع مطرح شد که این فیلم‌ها در فرانسه، مرمت شده اند و به این شکل باکیفیت درآمده‌اند. چند سال قبل هم سازمان سینمایی از عقد قرارداد با روسیه برای ترمیم فیلم‌های قدیمی سینمای ایران خبر داده بود، اما بعدا بطور دقیق اطلاع رسانی نشد که چه تعداد و چه فیلم‌هایی طی این قرارداد، مرمت و به ایران تحویل داده شدند. با این حال اخیرا، کار مرمت فیلم‌های قدیمی سینمای ایران در داخل کشور و توسط کارشناسان و متخصصان داخلی انجام می‌شود که بسیار امیدوارکننده است و علاقمندان سینما را در این زمینه، کنجکاو و مشتاق می‌کند.
سوالات فعلا بی‌جواب
قصد داشتیم در این گزارش با لادن طاهری، مدیر فیلمخانه ملی ایران صحبت کنیم که امکان آن فراهم نشد و ماند برای فرصتی دیگر. با این حال سوالاتی درباره این کار ارزشمند وجود دارد که امیدواریم به زودی پاسخ آنها را در گفت‌وگو با طاهری، دریافت کنیم. این‌که چرا سینمای ایران، در همه این سال‌ها همچون سینمای جهان و آمریکا و اروپا، در حفظ و نگهداری فیلم‌ها، عمل نکرده است و تقریبا اغلب فیلم‌های ایرانی، حال و روز خوبی به لحاظ کیفی ندارند؟ مرمت فیلم‌ها ایده خود فیلمخانه ملی ایران است یا صاحبان آثار و کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌ها یا سفارش و پیشنهاد نهادها و مراکز خاصی است؟ هزینه‌های مرمت هر فیلم چقدر است؟ مرمت و اصلاح هر فیلم، چقدر زمان می‌برد و چه تعداد نیرو و کارشناس، روی آن کار می‌کنند؟ اولویت‌بندی برای مرمت فیلم‌ها وجود دارد یا نه؟ یعنی متر و معیار انتخاب فیلم‌ها برای مرمت چیست؟
خبر خوب
خبر خوب و جدید این‌که جشنواره جهانی فیلم فجر قرار است امسال پنج فیلم قدیمی سینمای ایران را در بخش «کلاسیک مرمت شده» به نمایش بگذارد.
سی‌وهفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، فیلم‌هایی شاخص از دهه ۶۰ را برگزیده تا در بخش «نمایش فیلم‌های کلاسیک مرمت شده» به نمایش گذارد.
آن‌طور که ستاد خبری سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر خبر داده، در بخش نمایش فیلم‌های کلاسیک مرمت‌شده سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر نسخه‌های مرمت شده پنج فیلم از دهه ۶۰ سینمای ایران رونمایی خواهد شد.
«دونده» به کارگردانی امیر نادری، «دیده‌بان» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، «طلسم» به کارگردانی داریوش فرهنگ، «جاده‌های سرد» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی و «پرده آخر» به کارگردانی واروژ کریم مسیحی آثار ایرانی بخش نمایش فیلم‌های کلاسیک مرمت شده این دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر است.
از بین این آثار، فیلم «دونده» در همکاری با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و چهار اثر دیگر با حمایت و همکاری فیلمخانه ملی ایران آماده نمایش شده است.
فیلم «دونده» ساخته امیر نادری محصول ۱۳۶۳ اولین فیلم ایرانی ساخته شده پس از انقلاب است که با کسب جوایز بین‌المللی توجه جهان را به سینمای نوین ایران جلب کرد.
اسامی فیلم‌های خارجی این بخش متعاقباً اعلام خواهد شد.
بخش نمایش فیلم‌های کلاسیک مرمت‌شده که علاقه‌مندان بسیاری دارد ـ از سه سال پیش به بخش‌های جشنواره افزوده شد و ضمن تعامل با فیلمخانه‌ها و آرشیوهای فیلم معتبر ایران و دنیا در کنار نمایش آثار کلاسیک جهان هر سال تعدادی فیلم ایرانی مرمت‌شده را هم رونمایی می‌کند.
در دوره‌های قبلی جشنواره جهانی فیلم فجر، فیلم‌های ایرانی «خانه خدا» ساخته جلال مقدم، «یک اتفاق ساده» ساخته سهراب شهیدثالث، «باد صبا» از آلبرت لاموریس، «گاو» ساخته داریوش مهرجویی، «ناخدا خورشید» ساخته ناصر تقوایی، «یا ضامن آهو» ساخته پرویز کیمیاوی، «اربعین» ساخته ناصر تقوایی، «امیرکبیر» اثر علی حاتمی و «بازمانده» به کارگردانی سیف‌ا… داد به نمایش درآمده است.
تکلیف آرشیوبازها چه می‌شود؟
اما مهم‌ترین سوال احتمالا این باشد که چرا فقط نمایش نسخه‌های مرمت شده فیلم‌های کلاسیک و قدیمی سینمای ایران، محدود و منحصر به جشنواره‌ها و برنامه‌های خاصی است؟ اگر آرشیویست‌ها و شیفتگان سینمای ایران بخواهند این آثار مرمت شده را به‌طور قانونی خریداری و جایگزین نسخه‌های قدیمی و بی‌کیفیت آرشیو خود کنند، باید چه کاری انجام دهند؟ آیا اصلا این امکان وجود دارد و به آن فکر شده است؟
