چرا ماشین های خودران مورد استقبال قرار نگرفته است؟/ لذت های رانندگی

سایت بدون -درست ۱۵ سال پیش در ۲۳ اسفند ۱۳۸۲/ ۱۳ مارس ۲۰۰۴، وقتی خورشید روی افق‌های دوردست بیابان موهاوی آمریکا‌ در منطقه‌ای بین لس‌آنجلس و لاس‌وگاس در حال غروب بود، مردم زیادی جمع شده بودند. اینجا محل محبوب گاوچران‌ها و علاقه‌مندان به خودروهای آفرود است. اما آن روز توجه جمعیت به موضوع دیگری جلب شده بود. آنجا مملو از مهندسان، تماشاچیان هیجان‌زده و ماشین‌باز‌های بی‌کله‌ای بود که همه فقط یک رویا داشتند: می‌خواستند اولین آدم‌هایی در دنیا باشند که شاهد مسابقه ماشین‌های خودران (بدون راننده) هستند. این مسابقه از سوی آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا یا همان دارپا (DARPA) که به «بخش علوم دیوانه» معروف است، ترتیب داده شده بود. این آژانس از مدت‌ها قبل به تولید وسایل نقلیه بدون سرنشین علاقه‌مند شده بود و برای آن دلیل خوبی هم داشت: در میدان نبرد معمولا بمب‌های کنار‌جاده‌ها، وسایل نقلیه ارتش را تهدید می‌کرد و از مهم‌ترین عوامل مرگ سربازان بود. آنها قصد داشتند تا سال ۱۳۹۴/ ۲۰۱۵، یک‌سوم نیروی زمینی ارتش خود را به خودروهای کاملا خودران مجهز کنند. اما حالا و در واپسین روزهای سال ۱۳۹۷ چقدر به هدف خود رسیده‌اند؟منبع: Discover تلاش برای تولید خودروهای خودران
تا سال ۱۳۸۲/ ۲۰۰۴، بیش از دو دهه برای تولید خودروهای خودران در دانشگاه‌ها و شرکت‌های خودروسازی، کار شده و حدود نیم میلیارد دلار هزینه شده بود. اما متخصصان در این زمینه پیشرفت بسیار کمی داشتند. بنابراین دارپا به این نتیجه رسید که این موضوع را به مسابقه‌ای با جایزه یک میلیون دلاری تبدیل کند.
اما شرایط آن‌گونه که انتظار داشتند، پیش نرفت. هریک از خودروهای کاملا یا نیمه خودران به جایی برخورد می‌کردند و از مسابقه خارج می‌شدند. در انتها، صحنه مسابقه شبیه قبرستان ربات‌ها شده بود. فقط خودروی دانشگاه کارنگی ملون، توانسته بود بهتر از همه پیش برود و بالاترین امتیاز را به‌دست آورد. آن خودرو فقط توانسته بود، ۱۱ کیلومتر بدون این‌که تنظیم خود را از دست بدهد، در مسیر مسابقه براند و در آخر هم دچار سانحه و از مسابقه خارج شد.
در واقع هیچ کدام از خودروها نتوانسته بودند به خط پایان برسند و این مسابقه بدون برنده تمام شد. اگرچه برگزاری این مسابقه بیشتر به فاجعه شبیه بود، اما در مسابقه سال بعد، با بهبود فناوری خودروها، پنج خودروی بدون راننده، توانسته بودند بدون دخالت انسان، تمام مسیر مسابقه را طی کنند.
اکنون ۱۵ سال از آن زمان می‌گذرد و تقریبا همه متخصصان، آینده سیستم حمل‌ونقل را در دست خودروهای خودران می‌دانند؛ تاجایی‌که بریتانیا مدعی شده قصد دارد تا سال ۱۳۹۹/ ۲۰۲۰ سامانه حمل‌ونقل خود را به خودروهای بدون راننده مجهز کند. شرکت‌های خودروسازی دایملر آلمان و فورد آمریکا نیز رویای تولید این خودرو را درسر می‌پرورانند.
وقتی صحبت از ساخت خودروهای خودران می‌شود، تولیدش شاید کار ساده‌ای به نظر برسد. همه به دو مقوله سرعت و مسیر حرکت خودرو فکر می‌کنند. اما حل مشکل مقدار بنزین مصرفی و تعداد دفعاتی که فرمان خودرو باید بچرخد، بسیار سخت است. بعدها آژانس دارپا اعلام کرد، ساخت خودروهای بدون راننده و خودران، سخت‌تر از چیزی است که از اول به نظر می‌رسید. این موضوع وقتی سازندگان در تلاشند به الگوریتمی دست پیدا کنند که حجم بزرگی از فلزات را با سرعت صد کیلومتر در ساعت کنترل کند، سخت‌تر هم می‌شود!

فراسوی قوانین رانندگی
فرض کنید دو خودرو در بزرگراهی که کمی منحنی‌شکل است در دو مسیر مخالف هم در حرکتند. در این زمان راننده انسان با این صحنه هرگز مشکلی ندارد و مطمئن است که راننده مقابل در مسیر خود در حال حرکت است و با خیال راحت از کنار یکدیگر عبور می‌کنند. اما پل نیومن استاد دانشگاه آکسفورد و بنیانگذار شرکت سازنده خودروهای بدون راننده می‌گوید: «خودروها در مسیرهای طولانی اگر مجبور باشند به این صورت ادامه دهند به نظر می‌رسد احتمال دارد به یکدیگر برخورد کنند!»
بنابراین چگونه می‌توان به خودروی خودران یاد داد در چنین جاده و موقعیتی، هرگز اشتباه نکند. این خودروها فقط یاد گرفته‌اند حدس بزنند چکار کنند. اما آیا آنها هنگام مشاهده چنین صحنه‌ای می‌توانند فورا بهترین کار را انجام دهند؟ این معضلی است که حل آن بسیار دشوار است. چگونه می‌توان مشکل رانندگی با وسیله‌ای را که هیچ کار خاصی موقع رانندگی نمی‌کند، حل کرد؟ مثلا چگونه می‌توان به الگوریتم خودران فهماند که هنگام قرار گرفتن کنار خودروی سرویس مدرسه یا کودکانی که در پیاده‌رو درحال بازی هستند، بیشتر احتیاط کند؟
حتی سخت‌تر از آن زمانی است که می‌خواهید به خودرو بیاموزید در مواقع اضطراری، قوانین جاده را می‌تواند نقض کند. مثلا وقتی آمبولانس در جاده‌ای باریک، پشت سر خودرو قرار می‌گیرد و می‌خواهد عبور کند، خودرو می‌تواند وارد پیاده‌رو شود و به آمبولانس اجازه عبور بدهد یا مثلا در مسیر حرکت خودرو اگر کامیونی چپ کرده باشد، خودروی خودران باید از مسیر حرکت معمول خود خارج شود تا بتواند از کنار کامیون عبور کند. این موارد را به راحتی به رایانه هدایت‌کننده خودروهای خودران نمی‌توان آموخت. در واقع اگر قرار باشد خودروهای خودرانی ساخته شود که بدون کوچک‌ترین دخالت انسان حرکت کنند، باید این مشکلات را برطرف کرد. البته متخصصان معتقدند این مشکلات قابل حل است، اما فناوری‌های هوشمند امروزی هنوز آن‌قدر توانا نیستند که بتوانند دستگاهی را وادار به انجام هر کاری کنند، متاسفانه به نظر می‌رسد چنین اتفاقی هم به‌زودی رخ نمی‌دهد. هنوز رسیدن خودروهای خودران به آن سطح از توانایی که در فیلم‌های علمی – تخیلی به تصویر کشیده می‌شود فراسوی توان فناوری امروز است.

مشکل عامل انسانی
خودروهای کاملا خودران، مشکل دیگری هم دارند و آن حضور افراد بدجنس در جاده‌هاست! مثلا دنیای وسایل نقلیه کاملا خودران را تصور کنید؛ قانون شماره یک الگوریتم این خودروها این است که باید هر زمان که لازم است از برخورد با چیزی پیشگیری کنند. اگر فردی مقابل آن بایستد، خودروی بدون راننده مجبور به توقف می‌شود. حالا فرض کنید یک دوچرخه‌سوار که می‌داند این خودرو با او تصادف نخواهد کرد تصمیم بگیرد جلوی خودرو، دوچرخه سواری کند. خودرو از حرکت باز می‌ایستد. برای حل این مشکل باید ابتدا قانونی سختگیرانه وضع کرد که کسی حق ندارد در مسیر این خودروها حرکت کند. البته چنین قوانینی در بزرگراه‌ها اعمال شده است و هیچ عابر‌پیاده یا دوچرخه‌سواری را در این جاده‌ها نمی‌بینید.
هنگام ساخت خودروهای کاملا خودران باید برای تمام موارد مشابه مانند راننده‌های تهاجمی، کودکانی که کنار خیابان بازی می‌کنند، زمانی که کارگران در جاده مشغول کار یا پیاده‌روها در دست تعمیر هستند، وسایل نقلیه اورژانس، دوچرخه‌سوارها و اسکیت‌بازها فکری کرد و این مشکلات، موضوع خودرانی خودروها را به مقوله‌ای بسیار سخت تبدیل می‌کند.
البته اکنون خودروهای خودران گوگل توانسته‌اند کیلومترها بدون‌راننده در جاده‌های شهر فینیکس آریزونا برانند. البته تمام جاده‌های این شهر، کاملا یکدست ساخته شده‌اند، اما جاده‌های دیگر این‌گونه نیست. آینده خودروهای بدون‌راننده با وجود جاده‌های یکدست و بدون تغییر، معنی پیدا می‌کند.

مسأله کاهش توانایی انسان
البته برخی کارشناسان، به‌ویژه روان‌شناس‌ها از خطرهای پنهان تکیه بیش از حد به سامانه‌های خودکار صحبت می‌کنند. معمولا دستگاهی تولید می‌شود تا عملکرد انسان را بهبود بخشد، اما در‌نهایت از توانایی‌ها و مهارت‌های او کم می‌کند. ما نمونه این مشکل را با گسترش ابزارهای هوشمند شاهد هستیم. امروزه بیشتر مردم حتی شماره تلفن‌های ضروری را هم حفظ نیستند و به طور کل به ابزارهای هوشمند متکی شده‌اند. پس این نگرانی در مورد خودروهای خودران هم وجود دارد. ممکن است با وجود این خودروها، انسان مهارت رانندگی خود و کنترل خودروها را از دست بدهد. البته خودروهای نیمه‌خودکاری که ساخته شده‌اند با چنین مشکلی مواجه هستند. در این خودروها مانند خودروهای دیگر لازم است، راننده در تمام مدت رانندگی هوشیار باشد و به جاده توجه کند. در ضمن در حالت خودکار نباید به مدت طولانی، دست خود را از روی فرمان بردارد. اما گاهی پیش آمده که راننده بیش از حد به حالت خودکار خودرو متکی بوده و دچار سانحه شده است.
شرکت‌های خودروسازی پذیرفته‌اند انسان اشتباه می‌کند و ممکن است راننده‌ها هنگام راندن خودروهای خودران، روی رانندگی کاملا متمرکز نمانند. حتی برخی بخواهند هنگام رانندگی خودروهای خودران، به جای رانندگی کتاب بخوانند. برخی خودروسازان، مانند آئودی شروع به تولید خودروهای خودرانی کردند که نیازی به هوشیاری راننده نداشته باشند. خودروهای خودران آئودی وقتی آهسته رانده شوند، بدون توجه راننده به راه خود ادامه می‌دهند. راننده فقط مواقعی که مشکلی پیش می‌آید مجبور به دخالت می‌شود. اما سامانه این خودرو، زمانی مناسب است که آهسته براند و فقط در جاده‌های کم‌تردد کار کند. این وضعیت هم می‌تواند حادثه‌ساز باشد. از آنجا که راننده بیش از حد به حالت خودکار خودرو متکی می‌شود، ممکن است نتواند در مواقع اضطراری، سرعت عمل از خود نشان دهد و اینجاست که حادثه‌ای رقم می‌خورد.

سازگاری با آینده
مسلما روزی از راه می‌رسد که ما شاهد تکمیل فناوری خودروهای بدون راننده خواهیم بود. بنابراین باید روش تفکر خود را تغییر دهیم. نباید فکر کنیم این خودروها بدون عیب و نقص کار می‌کنند. باید بدانیم این خطاها و مشکلات اجتناب‌ناپذیر هستند و چنانچه روزی سوار خودروی خودرانی شدیم، توجه لازم را داشته باشیم. البته باید با وجود مشکلات دنیای خودروهای بدون راننده، تصمیم نهایی خود را بگیریم و به این پرسش که آیا واقعا وجود این خودروها آن‌قدر ضروری است که خطرات آنها را به جان بخریم پاسخ دهیم. آیا اساسا درست است، الگوریتمی را که بی‌نقص نیست و ممکن است در محاسبه دچار اشتباه شود، به کار بگیریم و اجازه دهیم خیابان‌هایمان را در اختیار بگیرند؟ وقتی توانستیم پاسخ این پرسش را بدهیم، می‌توانیم با خیال راحت به ورود این نوع خودروها به زندگی‌مان رضایت دهیم.