چگونه یک روانشناس یا روانکاو خوب انتخاب کنیم؟

سایت بدون – شبکه‌های مجازی به دلیل در دسترس بودن، روز به روز طرفداران بیشتری پیدا می‌کنند و از همین‌رو با تمام توانایی‌های مثبتی که دارند، می‌توانند فضایی برای فعالیت افراد غیر متخصص و غیرحرفه‌ای نیز باشند. صفحات مرتبط با روانپزشکی و روان‌شناسی به دلیل ماهیتی که دارند، بیش از پیش نظر افراد را به خود جلب می‌کنند و در میان صفحات خوب و علمی، صفحاتی هم وجود دارد که می‌توانند آسیب‌های جدی به‌دنبال داشته باشند. اما تشخیص این‌که کدام محتوا علمی و کدام محتوا غیرعلمی است، کار چندان راحتی نیست و نمی‌توان فقط براساس محتوای شبکه اجتماعی، درمانگر را انتخاب کرد. از فضای مجازی که بگذریم، شاید این سوال به ذهن خیلی از افراد برسد که برای انتخاب یک روان‌شناس یا روانپزشک و مشاور خوب، باید به چه نکاتی توجه کرد؟ دکتر محمدرضا شالبافان، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، به این سوال پاسخ می‌دهد. چند هشدار جدی
چنانچه افراد به روانپزشک مراجعه کردند و در جلسه اول بدون مشاوره و بدون دریافت داروی مناسب، مواردی چون نقشه مغز، نوروفیدبک، بیوفیدبک و…، که هزینه‌های بالایی نیز دارند به افراد پیشنهاد شد، باید به فکر روانپزشک دیگری باشند، چون انجام چنین کارهایی، عمدتا جنبه پژوهشی دارد و درمانی نیست. 
متاسفانه گاهی در برخی برنامه‌های تلویزیونی، بعضی از روانپزشکان و روان‌شناسان، مردم را بر انجام چنین کارهایی تشویق می‌کنند که پایه و اساس علمی ندارد و هزینه‌های زیادی را به افراد تحمیل می‌کند. روانپزشک در برخی از شرایط خاص و پس از دارودرمانی و مشاوره، تنها ممکن است یک‌بار درخواست نوار مغزی، 
سی.تی.اسکن یا ام.آر.آی بدهد. یکی دیگر از نکاتی که افراد باید در نظر بگیرند، ابراز نظر شخصی روان‌شناس در جلسات مشاوره است، با توجه به این‌که پایه و اساس روان‌شناسی، علوم انسانی و نظریه‌های تئوری مختلف محسوب می‌شود، بروز چنین مساله‌ای دور از انتظار نیست. روان‌شناس می‌تواند نظرات شخصی خود را اعلام کند ولی باید مدنظر داشت که ارزش‌های شخصی مراجعه‌کننده با این بهانه نباید مورد تمسخر قرار بگیرد یا بی‌اعتبار شود. یک روان‌شناس یا روانپزشک حرفه‌ای باید بتواند به افراد مختلف با عقاید و سلیقه‌های متفاوت، کمک کند. شاید این سوال برای بسیاری از افراد ایجاد شود که باید به روانپزشک مراجعه کنند یا روان‌شناس؛ در پاسخ به این سوال باید گفت که مطلوب است افراد در وهله اول به روانپزشک مراجعه کنند و با صلاحدید او، به روان‌شناس ارجاع داده شوند. به‌دلیل این‌که گاهی فرد تصور می‌کند که به‌طور مثال به افسردگی مبتلاست در حالی‌که یک مشکل جسمی دارد که باعث بروز علائمی شبیه به افسردگی شده و این تشخیص تنها توسط روانپزشک امکان‌پذیر است.

درخواست مدرک از درمانگر
به‌رغم این‌که به نسبت قبل تمایل خانواده‌ها برای مراجعه به روان‌شناس و روانپزشک زیاد شده ولی شناخت مردم نسبت به افراد درمانگر کم است. متاسفانه برخی از متخصصان مغز و اعصاب و حتی جراحی اعصاب، در درمان بیماران روانپزشکی فعالیت می‌کنند که این کار درست نیست.علاوه بر روانپزشک که می‌تواند در عرصه مشاوره و درمان ورود کند، روان‌شناس بالینی و افرادی که در رشته روان‌شناسی سلامت تحصیل کرده‌اند نیز امکان ارائه خدمات را دارند که البته روان‌شناس سلامت، در امر روان‌شناسی بیماران جسمی و مزمن، مانند مبتلایان به سرطان فعالیت دارد. همچنین افراد با تحصیلات کارشناسی ارشد رشته‌هایی چون مشاوره، مشاوره کودکان استثنایی و خانواده نیز مشغول به فعالیت هستند. البته این نکته را باید مد نظر داشت که به لحاظ قانونی، فردی که مدرک تخصصی روانپزشکی یا دکترای روان‌شناسی بالینی (با ضوابط خاص و تعیین شده) داشته باشد، می‌تواند به صورت مستقل به امر درمان بپردازد. سایر افراد با مدارک مرتبط دیگر، امکان ارائه خدمت به تنهایی را ندارند و تحت نظارت یک فرد صاحب صلاحیت می‌توانند فعالیت کنند. با تمام این تفاسیر، مراجعه کننده باید از مدرک درمانگر، اطلاع کامل داشته باشد و آن را مد نظر قرار بدهد. اطلاع از مدرک امر بسیار مهمی است ولی باید این مساله را هم مد نظر قرار داد که در انتخاب یک روان‌شناس و روانپزشک خوب، به غیر از مدرک باید به نکات دیگری هم توجه داشت. گاهی برخی از افراد با مدرک کشورهای دیگر فعالیت می‌کنند ولی به‌دلیل در نظر نداشتن شرایط فرهنگی و بومی، مشکلات جدی و آسیب‌زا به وجود می‌آورند. برخی از فارغ التحصیلان روان‌شناسی بالینی در بعضی از دانشگاه‌ها، ممکن است امکان حضور در مراکز و درمانگاه‌ها را در زمان تحصیل نداشته باشند و همین مساله روی مهارت آنها تاثیر بگذارد، پس تا حدودی دانشگاه، حائز اهمیت است. نکته بسیار مهمی که نباید از نظر دور بماند، آخرین مدرک تحصیلی فرد به حساب می‌آید و اگر فردی تنها در یک مقطع تحصیلی مثلا کارشناسی، روان‌شناسی خوانده باشد کفایت نمی‌کند و نباید با دکترای غیر مرتبط به امر درمان ورود کند.

این توصیه‌ها را جدی بگیرید
مراجعه به مراکز معتبر پیش از هر چیز ضرورت دارد و مراجعه به مراکز دولتی که اعضای هیات علمی در آن فعالیت می‌کنند، ارجح به حساب می‌آید. دریافت تعرفه‌های بسیار بالا از سوی روانپزشک یا روان‌شناس، باید به عنوان یک زنگ خطر برای مراجعه کنندگان محسوب شود و به اصالت مدرک و کار این دسته از افراد باید شک کرد. تعرفه‌های روان‌شناسی و روانپزشکی یک حدود مشخص دارند. برای مثال، دریافت ۳۰۰ هزار تومان برای نیم ساعت، کاملا غیر منطقی است. اکتفا به شبکه‌های اجتماعی برای انتخاب روان‌شناس یا روانپزشک، کار درستی نیست چون این احتمال وجود دارد که پس از مدتی ارائه خدمات قطع شود و صفحه‌ای که درمانگر در آن فعالیت داشته، بسته شود. گاهی در فضای مجازی افرادی به‌عنوان روان‌شناس به ارائه راهکار می‌پردازند که توصیه‌های آنها غیرعلمی است، چون هیچ روان‌شناسی بدون شناخت از فرد، توصیه‌های مستقیم و چند کلمه‌ای به کسی ارائه نمی‌دهد. این‌که روان‌شناس یا روانپزشکی خوب صحبت کند یا فیلم‌های خوبی در شبکه‌های اجتماعی بگذارد، الزاما دلیل بر این نیست که آن روان‌شناس یا روانپزشک مشاور خوبی هم باشد. اگر افراد با روان‌شناس یا روانپزشکی مواجه شدند که توصیه‌های خیلی واضح، مستقیم و قطعی دارد؛ مثلا می‌گوید با چه فردی ازدواج کنند یا کدام رشته تحصیلی را بخوانند، باید در رابطه با سواد علمی آنها شک کنند، چون در مشاوره علمی، هیچ‌گاه به شکل قطعی به افراد گفته نمی‌شود دقیقا چه تصمیمی بگیرند. اگر روان‌شناس یا روانپزشکی در یک یا دو جلسه اول راهکاری ارائه نکرد نباید نگران شد چون درمانگر این کار را با هدف بررسی دقیق انجام می‌دهد و نباید تصور کرد درمانگر خوب نیست. در برخی موارد، راهنمایی‌هایی در جلسات اول، برای مشکلات مشخص، از سوی روان‌شناس یا روانپزشک ارائه می‌شود.

​​​​​​​همیشه بیماری مطرح نیست
مراجعه به روان‌شناس و روانپزشک در دهه‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است و این مساله یک اتفاق جدید محسوب می‌شود. علاوه بر این، با گسترش شهرنشینی مراجعه به مراکز بهداشتی بیشتر شده و پزشکان نیز بیش از گذشته افراد را به روان‌شناس و روانپزشک ارجاع می‌دهند در نتیجه وضعیت به نسبت قبل، روندی رو به بهبود دارد. با توجه به این موارد، بسیاری از مردم به لزوم مراجعه به روانپزشک و روان‌شناس، پی برده‌اند. البته نباید این مساله را از یاد برد که تلویزیون در حدود سال‌های ۷۰ تا ۷۷، با برنامه‌هایی چون سیمای خانواده و به خانه برمی‌گردیم، نقش مهمی را در فرهنگ‌سازی ایفا کرده است به این شکل که مراجعه به روان‌شناس و روانپزشک، الزاما برای بیماری نیست و برای داشتن زندگی بهتر و حل مشکلات نیز می‌توان مراجعه کرد. مسلما هیچ فردی نمی‌تواند مطمئن باشد در تمامی مقاطع زندگی می‌تواند بهترین تصمیم را بگیرد و گاهی تصمیم‌گیری برای افراد بسیار سخت می‌شود؛  در چنین شرایطی، روان‌شناس و روانپزشک می‌توانند به فرد کمک کنند. خانواده‌ها باید به این نکته توجه داشته باشند که افراد باید بنا بر تصمیم و اراده خودشان به روان‌شناس یا روانپزشک مراجعه کنند و اگر با اصرار دیگران این مساله انجام شود، نتیجه چندانی در پی نخواهد داشت.