بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – بونسای، سبکی از پرورش گیاهان خانگی است که با الهام از درختان در طبیعت به وجود آمده و بسیار هم زیبا و پرطرفدار است. این کلمه در اصل ژاپنی و شامل «بن» و «سای» به معنی کاشتن در بشقاب است. در واقع بونسای ترکیبی از هنر و باغبانی برای پرورش درختان و درختچه‌هاست. تصور کنید یک گیاه زنده معمولی دارید و مثل یک پیکرتراش به مرور آن را تبدیل به چنین مجسمه زیبایی می‌کنید. در واقع ۳۰ درصد کار حاصل علم باغبانی و ۷۰ درصد آن متاثر از زیبایی‌شناسی است. هزاران سال پیش در چین کار شکلدهی گیاهان یا پنجینگ انجام می‌شد و بعدها ژاپنی‌ها آن را تکمیل کردند. به همین علت بیشتر به عنوان یک هنر ژاپنی مطرح است. برای پرورش بونسای باید مراحلی را پشت سر گذاشت که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
مرحله اول: انتخاب گیاه
بونسای را می‌توان با تعدادی از گیاهان، درختچه‌های پرپشت و درختان بلند پرورش داد. درختان گل‌دار و میوه هم خیلی خاص و محبوب هستند.
مخروطیان مثل کاج و سرو هرس را تحمل می‌کنند، برای افراد تازه‌کار مناسب است، رشد سریعی دارند و بعد از چند سال به اندازه مورد نظر می‌رسند. نقطه‌قوت این گیاهان همیشه سبز بودنشان است.
گیاهان خزان‌دار مثل افرا و نارون هم بعد از نمایش برگ‌های رنگارنگ خود در پاییز، برگریزان می‌کنند و بعد به خواب می‌روند. زمان خواب فرصت خوبی برای هرس دوباره آنهاست.
درختچه‌های زینتی که میوه‌ها و گل‌های کوچک می‌دهند مثل آزالیا هم می‌توانند بونسای زیبایی ایجاد کنند.
مرحله دوم: انتخاب طرح
سبک‌های انتخابی برای بونسای بسیار متنوع است مثل تنه مستقیم، اریب یا مایل، آبشاری، دو، سه یا چند تنه، کنده، جنگل، ریشه روی سنگ یا در سنگ، جارویی و…
مرحله سوم: تربیت و هرس
کنترل اندازه گیاه در تعیین شکل زیبای بونسای موثر است که با هرس شدید ریشه‌ها و شاخ و برگ‌ها می‌توان به آن دست یافت. هرس ریشه و برگ در فصل رشد طوری انجام می‌شود که هم باعث کاهش رشد شود و هم به سلامت گیاه لطمه‌ای وارد نشود.
مرحله چهارم: مدیریت
بونسای‌داری واقعی وقتی انجام‌شده است که شکل بونسای حفظ شود. برای این‌کار هرس باید به صورت دوره‌ای و دیگر مراقبت‌ها مثل آبیاری و کوددهی هم طبق اصول صحیح انجام شود.
چطور بونسای بسازیم؟
برای شروع کار ابتدا باید وسایل مورد نیاز را تهیه کرد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
کاتر: باید به آنقدر کوچک باشد تا بتوان در گیاهان مینیاتوری برش‌های کوچک زد.
قیچی: برای هرس ریشه‌ها و شکلدهی شاخ و برگ‌ها
پوست‌کن: برای پوست‌برداری ساقه‌ها
سیم‌های مسی: برای شکلدهی و طراحی گیاه
ظرف کاشت چه ویژگی‌هایی داشته‌باشد؟
در مراحل اولیه تربیت و هرس می‌توان گیاه را در یک ظرف موقت کاشت اما بعد از استقرار باید آن را به گلدانی کم عمق و کوچک منتقل کرد تا ریشه‌ها گسترده و بونسای خیلی بزرگ نشود.
انتخاب نوع گلدان بستگی به سلیقه و دکوراسیون محل نگهداری آن دارد. لازم نیست حتما جنس خاصی از گلدان را خریداری کنید. ظرف بونسای معمولا گرد است اما می‌تواند برای طرح‌های کاشت بیش از یک گیاه بیضی یا چهارگوش هم باشد.
بهتر است رنگ ظرف روشن نباشد. رنگ‌های قهوه‌ای و سبز مناسب‌تر است.
گلدان سفالی که در داخل لعاب ندارد، بهترین گزینه‌است.
انتخاب گیاه مناسب
همان‌طور که گفتیم گیاهان همیشه‌سبز و خزان‌دار مثل کاج و پیراکانتا برای بونسای استفاده می‌شوند. مهم وجود تناسب بین گیاه و طرح انتخابی است.
نکته: خانواده مخروطیان هم همیشه سبز است و هم به مراقبت کمی نیاز دارد.
گیاهان مورد استفاده برای بونسای به سه روش به دست می‌آیند: طبیعت، کاشت بذر یا تکثیر
در طبیعت آنها را باید از مناطقی جمع‌آوری کرد که تغذیه ضعیف یا متوسط، خاک کم‌عمق، دمای نامناسب و شرایط بادخیز داشته‌باشند. در چنین شرایطی یا رشد گیاهان متوقف می‌شود یا از شکل عادی خارج می‌شوند. آنها را در مرحله خواب از خاک خارج کنید. مراقب باشید تمام ریشه‌های فرعی و خاک هم همراه نهال باشد.
تولید بونسای با بذر روشی بسیار کند و زمانبر است.
می‌توان گیاه بونسای را به روش‌های افزایش رویشی مثل قلمه، تقسیم بوته، پاجوش و… نیز تولید کرد.
روش‌های هرس گیاه
برای هرس اولیه ابتدا باید شکل گیاه را انتخاب کنید.
گیاه انتخاب شده باید قابلیت خمیدگی و دو شاخه شدن ساقه را داشته‌باشد.
از همان ابتدا بهترین زاویه دید در محصول نهایی تعیین شود.
شاخه‌های اصلی و محور را مشخص کنید و کار را از شاخه‌های پایینی شروع کنید.
تمام شاخه‌های پایین‌تر از شاخه‌های مطلوب باید از روی تنه حذف شوند.
بالاترین ارتفاع بونسای تعیین و بعد گیاه تا آن ارتفاع هرس شود. شاخه‌های بین بالاترین و پایین‌ترین شاخه به شدت هرس‌شود.
شاخه‌های بالایی گیاه کوتاه‌تر از پایینی‌ها باشد. ممکن است نیاز باشد یک یا دو تا از پایین‌ترین شاخه‌ها سربرداری شوند، طوری‌که که پنج تا ۱۰سانتی‌متر از بازو که پوست آن برای مسن‌سازی برداشته‌شده باقی بماند.
از اهداف تربیت در ایجاد بونسای محدودکردن رشد ریشه‌اصلی است.
ریشه‌اصلی باید برای تشویق رشد ریشه‌های جانبی حذف شود.
گیاهان بونسای ریشه‌اصلی دارند و هرس ریشه باعث کند شدن رشد گیاه می‌شود.
هرس برای نگهداری
این هرس به طور مداوم برای حفظ شکل گیاه و جلوگیری از رشد ناخواسته و کنترل رشد انجام می‌شود.
برگ‌ها قطع شده و گاهی در گونه‌های خزان‌دار کاملا حذف می‌شوند.
همچنین انواع خزان‌دار، براساس یک برنامه منظم جوانه‌برداری می‌شوند تا برگ‌های کوچک‌تر در آنها تولید شود.
برای کنترل رشد برگ‌های روی بونسای هم باید در زمان‌های مشخصی هرس شوند.
سیم‌پیچی
این روش مثل ارتودنسی است و با نگه‌داشتن گیاه در جای خود آن را پشتیبانی می‌کند. وادار کردن شاخه‌ها به رشد مطابق الگوی طراحی شده، باعث می‌شود خیلی زود به فرم انتخابی‌تان برسد.
اگر می‌خواهید درختچه‌تان به فرم خاصی رشد کند سیم را از پایین ساقه و تنه، در جهت عقربه‌های ساعت به دور آن بپیچانید.
سیم بر اساس ضخامت شاخه‌ها در شاخه‌های بزرگ حدود چهار ماه و شاخه‌های کوچک‌تر حدود سه ماه باید همراه آنها باشد تا کاملا شکل بگیرند. وقتی بونسای به شکل دلخواه رسید، می‌توانید سیم‌کشی را بردارید.
بهتر است از سیم مسی استفاده شود.
نکته: مخروطیان در انتهای دوره خواب در اواخر زمستان و گیاهان خزان‌دار در بهار سیم‌پیچی می‌شوند.
گیاه را پیر کنید
برای این کار، با استفاده از یک چاقوی ساده پیوند، ساقه را پوست‌برداری کنید و سطح لخت شده را با یک سنباده نرم تمیز کنید. حتی می‌توانید روی آن قسمت مقداری اسید رقیق بمالید تا سفید شود. این کار ظاهر گیاه را مسن می‌کند که در طراحی بونسای مهم است.
تعویض گلدان
علاوه‌بر هرس تعویض گلدان هم بسیار مهم است. موقع تعویض، قطعه‌ای سیم از سوراخ ته ظرف عبور دهید تا گیاه را نگه دارد. یک تور سیمی نرم روی سوراخ زهکشی بگذارید. خاک را به ضخامت پنج سانتی‌متر روی آن بریزید. خاک شامل مقادیر مساوی شن درشت، خاک و خزه اسفاگنوم است که از قبل ضدعفونی شده‌اند.
هرس ریشه
بعد از خروج گیاه از ظرف موقت اولیه، خاک آن را آرام بتکانید. ریشه‌اصلی را سربرداری کنید طوری‌که فقط قسمت کوچکی از آن باقی بماند و از ریشه‌های فرعی هم فقط توده‌ای از ریشه به اندازه ظرف باقی بماند و بقیه هرس شوند.
مهار گیاه
با کاهش حجم ریشه، گیاه تحمل نگهداری اندام هوایی را ندارد، پس لازم است در یک ظرف کم‌عمق با عبور دادن سیم نگهدارنده از سوراخ زهکش، نگهداری شود. بعد مخلوط خاک اضافه شود تا ریشه‌ها و اطراف ساقه را بپوشاند.
اصول آبیاری بونسای
از مهم‌ترین شرایط نگهداری بونسای، آبیاری و کوددهی درست و به موقع آن است. در واقع ایجاد گیاه مینیاتوری بستگی به مدیریت کند کردن رشد دارد که آبیاری یک عامل اساسی برای کنترل آن است.
این گیاه در تابستان به آبیاری مرتب و منظم نیاز دارد. آبیاری زیاد ریشه را خفه کرده و گیاه را می‌کشد.
آب کلردار برای آن مضر است.
اگر از آب لوله‌کشی استفاده می‌کنید، آن را در ظرفی درباز بریزید تا کلرش تبخیر شود.
موقع آبیاری با یک سرآب‌پاش ظریف که آب را به خوبی پودر کند آبیاری کنید.
اول صبح یا غروب آفتاب زمان مناسبی برای آب دادن است چون آب تبخیر نمی‌شود و برگ‌ها دچار گیاه‌سوزی نمی‌شوند.
تقویت بونسای
کود مخصوص بونسای در بازار موجود است. همچنین می‌توان از قرص‌های کود آلی که دارای نیتروژن، فسفر و پتاسیم در نسبت‌های ۲۰-۳۰-۵۰ هستند و حاوی موادی مثل پودر استخوان و پودر ماهی هستند استفاده کرد. بونسای در طول دوره بیداری و رشد کوددهی می‌شود.
کوددهی گیاهان بونسای گل و میوه‌دهنده باید تا پس از گلدهی به تأخیر‌افتد.
