گل محمدی به جای خشخاش / افغانستان بوی عطر می دهد نه تریاک

سایت بدون -حمد دین ساپی در میانه دشت گل محمدی در شرق افغانستان ایستاده و تمام حواسش را جمع کرده، موقع راه رفتن گلی را لگد نکند؛ گل‌های دشت او برای روغن‌گیری و گلاب‌گیری به کارخانه‌ها می‌روند و ماحصل آن به سراسر جهان فرستاده می‌شود.
بوی دلنشین محصول به بار آمده، مشام کشاورزان استان ننگرهار را پر کرده است و درآمدی که از آن به دست می‌آورند راضی‌شان کرده تا به جای کاشت خشخاش، به کاشت گل محمدی روی بیاورند؛ خشخاشی که باعث تشدید خشونت و درگیری در سراسر این کشور می‌شود.
ساپی ایستاده در میان انبوه گل‌های صورتی به خبرنگار خبرگزاری فرانسه گفت: «من از بار گل‌ها خیلی راضی‌ام.» او یکی از ۸۰۰ کشاورز این استان هم‌مرز با پاکستان است که در پروژه «گل‌محمدی برای ننگرهار» شرکت کرده است. این پروژه که اولین بار در همکاری آلمان و افغانستان در سال ۲۰۰۷ شکل گرفت، قرار است کشاورزان را متقاعد کنند به جای کشت خشخاش به کاشت گل‌محمدی روی بیاورند و از این روش قانونی، منبع درآمدی برای خود ایجاد کنند.
ساپی، کشاورز ۵۰ ساله، گفت: «آنها به ما بوته‌ها را دادند، ابزار در دستمان گذاشتند و حتی سال اول هم مقداری پول دادند تا با خیال راحت گیاهان را بکاریم و منتظر محصولشان بنشینیم. حالا من ۶۰۰ بوته دارم که سر جمع از آنها هزار و دویست کیلو گل به دست می‌آورم.» کاشت و برداشت تریاک تجارت عظیمی در افغانستان است، ننگرهار نیز ششمین استان تولیدکننده خشخاش در این کشور است. کشت خشخاش در سال گذشته رکوردی تازه از خود بر جای گذاشت؛ آمارهای رسمی می‌گویند ۹ هزار تن ماحصل کشت و برداشت کشاورزان خشخاش بوده است. با این حال، ساپی می‌گوید از کشت گل محمدی راضی است. او درآمدی کافی برای حمایت از خانواده‌اش پیدا کرده است و تأکید می‌کند کاشت گل محمدی برای او هزینه و تلاش کمتری می‌طلبد. برداشت گل محمدی تا ماه مه تمام می‌شود و او می‌تواند به کشت سبزیجات بپردازد.
«از خشخاش هم بهتر»
ساپی و کارگرانش با سپیده دم کارشان را آغاز می‌کنند و تا اوایل ظهر قبل از آنکه گرما امانشان را ببرد، به کار ادامه می‌دهند و گلبرگ‌ها را از شاخه جدا می‌کنند و توی ساک بزرگی می‌ریزند.
ننگرهار مملو از نیروهای داعشی است که از اواخر سال ۲۰۱۴ راهشان را به این کشور باز کردند و به سرعت پایه‌های قدرتشان را در آن مستحکم کردند.
طالبان نیز در این منطقه رفت و آمد دارد و مدام در مزارع اطراف بمب می‌اندازد؛ از آنجایی که مزارع گل محمدی برای آنها تهدیدی دائمی محسوب می‌شود، آنها نیز از این حمله در امان نیستند.
در یکی از روستاهای همین اطراف، شاه زمان معلم و کشاورز گل محمدی هم اعتقاد دارد مزایای کاشت این گل از خشخاش بیشتر است. او گفت: «مردم منطقه ما عادت به کاشتن خشخاش دارند، اما این حرام است. گل محمدی خیلی بهتر است. من پول خیلی خوبی از آن در می‌آورم. لازم نیست هر بار بوته‌شان را بکاریم و زحمت زیادی لازم ندارد.»
خان آقا یکی از حامیان این پروژه در منطقه دارا نور هم با نظر شاه زمان موافق است. او هم تأکید کرد: «برعکس خشخاش، گل محمدی نیاز به آبیاری فراوان ندارد، لازم نیست مرتب سم پاشی شود و مراقبت ویژه‌ای نمی‌طلبد.» عمر بوته‌های گل محمدی بسیار زیاد است و هر کدام بالغ بر ۳۰ الی ۵۰ سال عمر می‌کنند، اما خشخاش را باید هر فصل از نو کاشت. او اضافه کرد: «ما با کشاورزان قرارداد محکمی بستیم و از آنها خواستیم کشت خشخاش و دیگر گیاهان مخدر را متوقف کنند و حالا اطمینان داریم این مزارع صد درصد از خشخاش پاک هستند و هر جا که چشم می‌اندازیم گل‌های صورتی محمدی را می‌بینیم.»
محمد اکبر مدیر پروژه گل‌های محمدی افغان می‌گوید اخیراً گیاهانی را از بلغارستان وارد کرده‌اند که کنار گل‌های محمدی مزارع خشخاش را درو کند و جایگزین آن شود. از هر شش تن گلبرگ حدود یک لیتر روغن خالص تولید می‌شود که برای مصارف خوراکی، درمانی و زیبایی صادر می‌شود.
در فصل برداشت گل محمدی، محمد اکبر بیش از ۱۲۰ نفر را استخدام می‌کند تا از سپیده دم تا پیش از ظهر کار کنند و گلبرگ‌ها را بچینند. او می‌گوید: «گل‌های چیده شده باید همان روز وارد چرخه تبخیر و تقطیر شوند و روغن‌شان گرفته شود، وگرنه با گذشت زمان عطرشان را از دست می‌دهند. ما در فصل برداشت گل، گاهی تا دو و سه صبح مشغول کاریم.» اخیراً نیز وزیر کشاورزی افغانستان در راستای سیاست‌های ملی خود برای مقابله با کشت گیاه خشخاش به‌عنوان پایه تولید مواد مخدر اعلام کرد که آلوئه ورا را نیز پس از تحقیقات برای جایگزینی با خشخاش در فهرست پیشنهادهای کشت جایگزین به کشاورزان معرفی کرده است.
عطر بساز، نه جنگ
اندکی پیش از آغاز پروژه «گل محمدی برای ننگرهار» عبدالله ارزاله کار کشت و پرورش گل‌ها را آغاز کرده بود. او که مدرک مهندسی‌اش را در امریکا گرفته، پس از بازگشت به خانه مغازه‌ای را در کابل باز کرد و به فروش گلاب و عطر برای خانواده‌های متوسط افغانستانی و خارجی پرداخت. دشت پرورش گل محمدی او ۱۰۰ هکتار است و امیدوار است تا سال بعدی اگر «شرایط امنیتی» اجازه بدهد، این میزان را سه برابر کند. مانند اکبر محمد؛ او هم از بابت تهدیدهای تروریستی نگران نیست و اعتقاد دارد رفته رفته می‌توان این کشور را از جنگ و فلاکتی که اکنون گرفتارش است، نجات داد. ارزاله می‌گوید با تحریک نوع‌دوستی و احترام به صلح در میان مردم، می‌توان افغانستان را از تروریسم و خشونت نجات داد.
او می‌گوید: شاید بتوان با طالبان معامله کرد اما داعش شوخی سرش نمی‌شود؛ ما دو سال پیش ۵۰ کشاورز خود را از دست دادیم، چون داعش در اطراف مزارع ما پایگاه ساخته بود. با تمام مشقت‌ها، ارزاله همچنان به آینده کارش امیدوار است. او با یک شرکت کانادایی قرارداد بسته و روغن گل محمدی به آنجا صادر می‌کند. روی بطری‌هایش نوشته شده: «عطر بساز، نه جنگ.»