بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – در خبرها آمده وزارت فرهنگ کشور ترکیه، پرونده هنر خوشنویسی را برای ثبت به عنوان میراث ناملموس یونسکو ارسال کرده؛ این در حالی است که ایران برای سال ۲۰۲۱ یا ۲۰۲۲ قصد داشت چنین اقدامی انجام دهد و یک بار دیگر مسئولان فرهنگی ایران از ترکیه جاماندند اما به جای پاسخگو بودن نسبت به دلیل تعلل در ثبت هنر خوشنویسی طی یک دهه گذشته، پاسخ می‌دهند ثبت میراث ناملموس انحصاری نیست و هر کشوری که خوشنویسی دارد می‌تواند این هنر را ثبت کند. این پاسخ مصطفی پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی به هنرآنلاین بوده است!
او رقابت آشکار ترکیه با ایران در ثبت آثار بویژه خوشنویسی را به فضای رسانه‌ای نسبت می‌دهد و مثال‌هایی از ثبت میراث ناملموس استانی می‌آورد که قابل مقایسه با برنامه‌های جهانی ترکیه نیست. از سوی دیگر حجت‌الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران می‌گوید باید خوشحال باشیم که ترکیه به خط ایرانی و عربی بها می‌دهد و هر سال جشنواره بزرگ خوشنویسی برگزار می‌کند. طبیعی است با شنیدن این خبرها قلب هر ایرانی به درد می‌آید و امیدش بیش از گذشته، نابود و اعتمادش به مسئولان تخریب می‌شود؛ نه به این دلیل که ترکیه با برنامه‌ریزی دقیق سرمایه‌های ما از جمله مولانا و خوشنویسی را به نام خود کند و ما فقط تماشاچی هستیم؛ بلکه به این دلیل که مسئولان ایرانی حتی متوجه عمق ماجرا نیستند و از ما می‌خواهند خوشحال باشیم.
کسی نمی‌تواند هنرمندان خوشنویس ترکیه را نادیده بگیرد و استانبول همواره یکی از مراکز هنر خوشنویسی بوده و هست؛ اگرچه آنها بیشتر در خطوط نسخ و ثلث و کتابت قرآن کریم موفق عمل کرده‌اند و پیش از سده نهم و به قدرت رسیدن عثمانی نیز سابقه‌ای در این هنر ندارند. بر هنرمندان خوشنویس جهان اسلام هم پوشیده نیست که قاعده‌مند کردن خطوط شش گانه، توسط ایرانیان صورت گرفته و نستعلیق و شکسته‌نستعلیق خطوط خاص ایرانیان است و خوشنویسی از ایران به جهان اسلام گسترش یافته و این شاگردان میرعماد (خوشنویس عهد صفوی)، بودند که از هند تا مصر به پرورش شاگرد پرداختند. این را هنرمندان می‌دانند اما وقتی پای سیاست به ماجرا باز می‌شود فضا تغییر می‌کند.
روی سخن با مسئولانی است که ساده‌اندیشانه تصور می‌کنند ترکیه برای بها دادن به خط ایرانی و عربی اقدام به ثبت جهانی خوشنویسی کرده است و دنبال تفاهم و ثبت میراث مشترک با ترکیه هستند؛ این کشور در نهایت هوشمندی سه دهه است با برنامه‌ریزی دقیق مشخصاً در حوزه خوشنویسی، تلاش داشته آنچه میراث قرن‌ها هنر ایرانیان بوده، با نادیده گرفتن تاریخ خوشنویسی ایرانی، به‌نام خود به جهان عرضه کند؛ در این راه از چاپ کتاب و آوردن نام میرعماد حسنی قزوینی به‌عنوان خوشنویس استانبولی تا تلاش برای تغییر نام نستعلیق به تعلیق تا برگزاری انواع جشنواره‌ها و جذب هنرمندان ایرانی در استانبول فروگذار نکرده و امسال که ایران امکان ارائه پرونده‌ای در یونسکو ندارد، فرصت را غنیمت شمرده و برای ثبت جهانی هنر خوشنویسی اسلامی اقدام کرده است. آنها فیلمی ده دقیقه‌ای از کتیبه‌های مساجد و سابقه این هنر و نسخه‌های قدیمی خطی خود تهیه کرده‌اند و با شعار «قرآن در مکه نازل شد، در مصر تلاوت شده و در استانبول نوشته شده است» به یونسکو ارائه داده‌اند. خوش به حال خوشنویسان استانبول که چنین مسئولان پیگیری دارند. تعداد آنها به نسبت خوشنویسان ایرانی بسیار کمتر است و به‌دلیل تغییر خطشان فقط در شهر استانبول حضور دارند نه دیگر شهرها اما توجه مسئولانشان به هنر آنها، باعث شده امروز هزاران خوشنویس ایرانی مسلط به چندین خط در شهرهای مختلف به همراه نامداران و بزرگان این هنر ریشه‌دار، با حسرت، اخبار را دنبال کنند و نهایت خواسته‌شان این باشد که لااقل نگذارید خط نستعلیق ایرانی را کشور دیگری به نام خود کند؛ دست‌کم بگذارید به نستعلیق‌مان دلخوش باشیم.
چه کسی باید پاسخگو باشد؟
اینکه ترکیه یا امارات تلاش دارند با برگزاری انواع حراج‌ها و جشنواره‌ها، بهترین هنرمندان کشورهای اسلامی بویژه ایران را جذب کنند یا بهترین آثار موجود خطی را جمع‌آوری کنند برای ما شاید دردناک باشد اما یک سیاست درست برای هنر و فرهنگ آن کشورهاست برعکس سیاست کم‌توجهی به خوشنویسی در ایران و محدود کردن آن به چند جشنواره مذهبی کوچک غلط است. ما امروز نمی‌توانیم از ترکیه گله کنیم که چرا کار درستی برای هنر و فرهنگ کشورش انجام داده اما می‌توانیم بپرسیم نهادهای مسئول ما چرا حتی توان پیگیری ثبت جهانی اصیل‌ترین هنر ایرانی را ندارند و دیگر کشورها هر روز دستی می‌اندازند و لقمه‌ای از سفره میراث ایران برمی‌دارند؟ چرا پیگیری‌های یک دهه گذشته خوشنویسان برای ثبت این هنر بی‌نتیجه مانده است؟ چرا با وجود آشکار بودن مسیر تلاش‌های ترکیه، آنقدر تعلل صورت گرفته تا شاهد آن باشیم که خوشنویسی ایران زیر سایه سنگین استانبول قرار گیرد؟ چه برنامه‌ای برای ثبت نستعلیق و خطوط ایرانی دارید؟ انتظار می‌رود مدیران ارشد دولت با دستوری ویژه یک بار برای همیشه به این ناهماهنگی‌ها و کم‌کاری‌ها پایان دهند تا از این پس شاهد ثبت میراث ایران به نام دیگران نباشیم.
