بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
علی نصیریان پس از ۵ سال که از بازی در سریالهای تلویزیونی فاصله گرفته بود، حالا چند شبی است در نقش کریم بوستان در سریال «برادر جان» ایفای نقش میکند. به بهانه حضور دوباره علی نصیریان در تلویزیون مروری داشتیم بر ماندگارترین نقشهای این بازیگر در مجموعه های تلویزیونی.
یکی از خبرهایی که پیش از شروع ماه رمضان در رسانه ها مدام دیده می شد، حضور علی نصیریان در سریال مناسبتی ماه مبارک رمضان بود. این بازیگر پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون پس از ۵ سال که از بازی در سریال های تلویزیونی فاصله گرفته بود، حالا چند شبی است در نقش کریم بوستان در سریال «برادر جان» ایفای نقش می کند. تحلیل اینکه این نقش و این مجموعه تلویزیونی توانسته بازگشت موفقی برای نصیریان محسوب شود یا نه، بماند برای بعد.
اما به بهانه حضور دوباره علی نصیریان در تلویزیون مروری داشتیم بر ماندگارترین نقش های این بازیگر در مجموعه های تلویزیونی. نصیریان کار در تلویزیون را از سال ۱۳۳۹ با بازی و کارگردانی تله تئاتر شروع کرد و تا سال ۱۳۵۴ در بالغ بر ۵۰ تله تئاتر حضور داشت که اکثر آنها را خودش نوشته و کارگردانی کرده بود. پس از آن او تا سال ۶۳ از تلویزیون دور بود و بیشتر در کارهای سینمایی دیده می شد.
نصیریان با بازی در مجموعه سربداران کار در تلویزیون را از سرگرفت و تا امروز که از مرز ۸۴ سالگی گذشته است، در ۳۰ سریال به ایفای نقش پرداخته. از میان آثار او، هفت نقش برجسته و ماندگارش در تلویزیون را انتخاب کرده‌ایم.
سربداران
سال تولید: ۱۳۶۳ / کارگردان: محمد‌علی نجفی / نقش: قاضی شارح
می‌توان به جرات گفت یکی از ماندگارترین کاراکترهای تلویزیون، قاضی شارح است. نقشی که علی نصیریان در ۵۰ سالگی با آن به تلویزیون برگشتی دوباره داشت. او که به سبب ساخت هزاردستان و در کنار آن مشکلات ممیزی سال های ابتدایی پیروزی انقلاب، چند سالی از تلویزیون دور بود، با بازی در نقش شخصیتی مزدور و سیاسی، یکی از مهم‌ترین و دیدنی‌ترین بازی های خود را با قاضی شارح ایفا کرد. خطابه های این شخصیت در سریال سربداران در ذهن اکثر ایرانی ها باقی مانده. خطابه هایی که نصیریان با بهره‌گیری از لحن و نحوه دیالوگ‌گویی خاص، هم ویژگی های منفی شخصیت قاضی را در آن نمایان می کند و هم به صورت موازی قابلیت های منحصربه فرد خود در بازیگری را به بیننده نشان می دهد. از ماندگارترین بخش های سریال سربداران، سکانس هایی است که قاضی شارح خود را در نزد خواجه قشیری، شیخ حسن جوری جا می زند یا در جایی دیگر می بینیم که برای در امان ماندن جانش، به تملق و چاپلوسی در برابر طغای تیمورخان مغول می پردازد. همین که نه مردم و نه حاکمان متوجه نمی شوند بالاخره قاضی شارح طرفدار مردم است یا مغول ها، خودش از خرده‌داستان هایی است که سربداران را دیدنی‌تر می کند.
هزاردستان
سال تولید: ۱۳۶۶-۱۳۵۸ / کارگردان: علی حاتمی / نقش: ابوالفتح
علی حاتمی پس از همکاری با نصیریان در فیلم سینمایی «ستارخان»، او را برای یکی از نقش های مهم سریال «هزاردستان» انتخاب کرد تا برای سومین بار بازیگر کاراکتری باشد که از دل تاریخ بیرون آمده است. شخصیت ابوالفتح صحاف که با سری تراشیده ظاهرا در گوشه ای از بازار مشغول کار صحافی بود، اما در واقعیت نمادی بود از مشروطه‌خواهان وطن‌پرست. کاراکتری برگرفته از خیال نویسنده که آن را براساس شخصیت های واقعی اسدالله خان ابوالفتح زاده، میرزا ابراهیم خان منشی زاده و محمد نظرخان مشکات الممالک، خلق کرده بود. این سه نفر در واقع از اعضای اولیه کمیته مجازات به شمار می رفتند. حاتمی برای دراماتیک کردن ابوالفتح، نحوه ورود به داستان، روند دستگیر شدن، مرگ و ماجراهای خانوادگی را به این شخصیت اضافه کرد. او قصد داشت از این طریق مخاطب هم ارتباط بهتری با این کاراکتر برقرار کند. بیان و صدای نصیریان کم و کاستی برای نقش ابوالفتح نداشت، اما حاتمی تصمیم گرفت در دوبله، صدای ناصر طهماسب بر روی این شخصیت باشد و با لهجه ترکی سخن بگوید. علی نصیریان باید نقش را با طمأنینه و بسیار آرام بازی می کرد، اما درعین حال وجه مبارزه‌طلبی و وطن‌پرستی یک مشروطه‌خواه واقعی هم در بازی او دیده می شد. نتیجه کار بازیگر و دوبلور در کنار هم بسیار درست بود و ابوالفتح صحاف به عنوان نقشی فراموش‌نشدنی در کارنامه علی نصیریان ثبت شد.
گرگ‌ها
سال تولید: ۱۳۶۶ / کارگردان: داود میرباقری / نقش: حکیم
پس از پیروزی انقلاب، مخصوصا در سال های میانی دهه شصت، بیشتر آثاری که در تلویزیون ساخته می شد، بر مبنا و بازگو‌کننده مفاهیمی چون ظلم ستیزی، مبارزه با حاکم ظالم، آشفتگی مردم از رشوه‌خواری و… بود. «گرگ‌ها» از‌جمله آثار تاریخی بود که با وجود بهره بردن از داستانی خیالی و ساخته و پرداخته ذهن نویسنده، اما بیشتر مفاهیم مورد انتظار را در خود داشت. داستان از محکومیت «صفدر آهنگر» به اعدام شروع می شد و با رهبری حکیمی متدین و مقتدر به سرنگونی حاکم شهر می انجامید. نقش این حکیم آگاه و پیشرو به علی نصیریان سپرده شد. او یکی از کلیدی ترین عناصر قیام مردم علیه حکومت مرکزی و پادشاهی داستان به حساب می آمد. نصیریان باید شخصی محکم، مردم دوست و دارای مرتبه و پایگاه اجتماعی را در بازی خود خلق می کرد، از آن دست شخصیت هایی که معمولاً تاریخ مصرف ندارند و امکان وجود و تکرارشان در هر شرایط و مکانی وجود دارد. نتیجه تلاش های نصیریان باعث شد بیننده حکیم را مردی آرام ببیند که خود را با شوخی های گاه‌گدارش با اعضای خانواده و کار داروسازی اش مشغول می کرد اما به وقت نیاز آشفته می شد و قیامی را طرح ریزی می کرد. این بازیگر هم ویژگی های مورد نیاز برای خلق این شخصیت را به‌درستی در بازی خود نمایان کرد و کاراکتر حکیم سریال «گرگ‌ها» با همه ویژگی‌هایش در ذهن مردم ماندگار شد.
همسایه‌ها
سال تولید: ۱۳۷۹ / کارگردان: محمدحسین لطیفی / نقش: آقای فردوس
تا پایان دهه شصت و در طول دهه هفتاد، علی نصیریان در ۱۰ سریال و یک تله تئاتر تلویزیونی ایفای نقش کرد، اما هیچ کدام از آنها موفیقت های گذشته او را در تلویزیون تکرار نکردند. در سال ۷۹ او نقش آقای فردوس در سریال «همسایه‌ها» به نویسندگی حسین پاکدل و کارگردانی محمد حسین لطیفی را پذیرفت. نقشی که درخشش چندانی برای او به همراه نداشت اما نسبت به دیگر بازی های او در این دوران، بیشتر دیده شد. ساکنان یک خانه اجاره ای که از قضا خیلی با یکدیگر همدل و رفیق هستند، پس از مدتی متوجه می شوند که قرار است صاحبخانه از خارج بازگردد و آنها را از خانه‌هایشان بیرون کند. آقای فردوس به دنبال گمشده اش به ایران می آید و نه‌تنها کسی را از خانه بیرون نمی کند، بلکه در کنار آنها با خوشی زندگی جدیدی را شروع می کند. مجموعه «همسایه‌ها» با بهره‌گیری از داستان هایی طنز، یکی از درام های خانوادگی ماندگار تلویزیون بود. اما علی نصیریان در نقش آقای فردوس چندان کار سختی نداشت، او پیش از این نقش های پیچیده زیادی را بازی کرده بود و قرار بود اینجا فقط نقش مرد دنیادیده ای را خلق کند که همیشه به عنوان ریش‌سفید همسایه ها در حل مسایل مختلف حضور دارد.
میوه ممنوعه
سال تولید:۱۳۸۶ / کارگردان: حسن فتحی / نقش: حاج یونس فتوحی
علی نصیریان در فاصله بین سال های ۷۹ تا ۸۶، در ۶ سریال بازی کرد که هیچ کدام فضایی برای نشان دادن تمام قابلیت های بازیگری او در اختیارش نگذاشتند. اما بالاخره و بعد از سال ها با پذیرفتن نقش حاج یونس فتوحی در سریال «میوه ممنوعه»، دوباره بیننده همان علی نصیریان گذشته با همه قدرت بازیگری را در برابر خود دید. بسیاری از منتقدین بر این باورند که او با سریال «میوه ممنوعه» تولدی دوباره یافت، چون نقش بسیار جای کار داشت. حاج یونس نماد شیخ صنعان است که در کهن‌سالی و پس از سال ها عبادت و تقوا‌پیشگی، روبه‌رو شدن با یک دختر ترسا، تمام دین و ایمان او را می رباید و یک شبه زهد و تقوای او را به چالش می کشد و درنهایت آواره می شود. علی نصیریان آنچنان از عرش به فرش رسیدن این شخصیت در برابر عشق دختری به نام هستی با بازی هانیه توسلی را درست و با ریزه‌کاری خلق کرد که همیشه این شخصیت در ذهن بیننده زنده و ملموس باقی خواهد ماند. سکانس های ابراز علاقه کردن حاج یونس به هستی، سعی در راضی نگه داشتن معشوق، اعتراف به عشق پیری پشت بلندگوی مسجد و مواجهه با همسر متدینش و… از برترین صحنه های ماندگار مجموعه های تلویزیونی و جزو بازی های دیدنی علی نصیریان است.
شیخ بهایی
سال تولید: ۱۳۸۷ / کارگردان: شهرام اسدی / نقش: کهن‌سالی شیخ بهایی
سال ۲۰۰۹ از سمت سازمان یونسکو به عنوان سال «شیخ بهایی» نامگذاری شد. به همین دلیل سازمان سیما فیلم تصمیم گرفته بود سریالی درباره زندگی این داشنمند جهان اسلام بسازد و در سالی که به نام اوست، روانه آنتن کند. زندگی شیخ بهایی پر از فراز و فرود است و در کنار آن یافته ها و ساخت و سازهای بسیاری انجام داده است. به همین دلیل در فاصله یک سالی که برای ساخت این مجموعه فرصت بود، قرار شد سریال در دو فاز ساخته شود یعنی بخش اول آن به کودکی تا نوجوانی شیخ بپردازد و بخش دوم مقطع بزرگسالی و کهن‌سالی شیخ بهایی. برای بازی در نقش شیخ بهایی در فاز دوم، علی نصیریان انتخاب شد. نصیریان با تسلط همیشگی بر بازی، از پس نقش یک دانشمند سالخورده که ته‌مایه هایی از طنز و شوخ‌طبعی هم در وجودش نهفته است، به‌خوبی برآمد. اما از آنجایی که پروژه سفارشی بود و با کم و کاستی های زیادی دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد، نتوانست آنچنان که انتظار می رفت موفق باشد. اما بازی نصیریان با وجود همه کاستی ها ماندگار شد و گرچه نمی توان این نقش را هم‌سنگ سایر نقش های تاریخی او قرار داد، اما باز هم مخاطب چهره شیخ بهایی را با تصویر و گریمی که بر صورت نصیریان نقش بسته بود، به یاد خواهد آورد.
شهرزاد
سال تولید: ۱۳۹۴ / کارگردان: حسن فتحی / نقش: بزرگ‌آقا دیوان‌سالار
پس از دوری سه ساله از دنیای سریال و مجموعه های تلویزیونی، علی نصیریان که گزینه دوم پس از ناصر ملک مطیعی برای بازی در نقش بزرگ‌آقا دیوان‌سالار بود، این پیشنهاد را پذیرفت و برای اولین بار پا به عرصه شبکه نمایش خانگی گذاشت. این انتخاب با کمی ریسک همراه بود اما از آنجایی که نصیریان در سریال های «روشن‌تر از خاموشی» و «میوه ممنوعه» با حسن فتحی سابقه همکاری داشت، بار دیگر به او اعتماد کرد. بزرگ‌آقا دیوان‌سالار، شخصیتی متنفذ بود که زیردستان زیادی داشت، اما در برابر دخترش شیرین و شهرزاد سعادت، شخصیتی آرام و متفاوت از خود نشان می داد. نصیریان که قابلیت بازی با چهره، بدن و صدا هنوز هم در هشتاد سالگی در او استوار است، به کاراکتر بزرگ‌آقا جان داد و این شخصیت را در کنار همه بازی های ماندگارش جاودانه کرد. او برای راضی کردن دخترش قربون صدقه او می رفت، برای هم‌صحبتی با شهرزاد لحن یک مرد روشنفکر به خود می گرفت و در مصاف با قباد، دیکتاتوری بی رحم می شد. اهمیت شخصیت بزرگ‌آقا در سریال «شهرزاد» تا حدی بالا بود که داستان بلافاصله بعد از مرگ او افت کرد و تا پایان فصل دوم هم نتوانست سرپا شود. در واقع با مرگ بزرگ‌آقا، اقتدار دستگاه دیوان‌سالار نابود شد و این شخصیت آنقدر پیچیدگی داشت که آثارش تا پایان در سریال باقی ماند.
سوسن سیرجانی/سازندگی
