بدون دانستن حق شماست ، بیشتر بدانید
سایت بدون – ارديبهشت ماه با يک نام بزرگ شروع مي شود،نامي که در ادبيات فارسي از هر راهي که بخواهيم برويم از او گريزي نيست .سعدي از آن دست اديباني است که عاشق چالش بوده و مي خواسته خودش را در هر ورطه اي بيازمايد.فرقي نمي کند که اين خود آزمايي در عرصه نثر مسجع باشد و پند نامه اي با شيوايي يا شيوايي يا حکايت نويسي منظوم و يا غزل عاشقانه سرودن ، سعدي از هر راهي که وارد شده ، از آن نمره عالي گرفته است . اين استاد بي بديل سخن هنوز هم مي تواند مورد توجه باشد ، هنوز هم مي تواند نسل ها را مقهور و مبهوت ،ظرافت و بلاغتي کند که چنان در هم آميخته اند که انگار معناي والاي هنر را معني مي بخشد . سعدي هم فرم را در درجه اعلي دارد و هم محتوي را … فرقي نمي کند که سليقه شما چيست و از هنر چه مي خواهيد ، گلستان او آن قدر وسيع است که هر کسي مي تواند از آن ورقي ببرد. اگر مي پرسيد چرا امروز بايد سعدي خواند مي پرسيم از خواندن دنبال چه مي گرديد؟
یکی از صفات و ویژگی‌های بارز آثار سعدی که بسیاری نیز به آن واقف‌اند آموزه‌های تربیتی آثار او است. سعدی در بسیاری از آثارش با زبانی ساده نکات اخلاقی و تربیتی را در قالب شعر و حکایات بیان کرده است. اصول اخلاقی در همه زمان‌ها ثابت و تغییرناپذیر است. برای مثال مروت، حقیقت دوستی، پرهیز از ریا، وفاداری، رعایت حقوق پدر و مادر و امثال این‌ها جزو اصول اخلاقی هستند که در همه جوامع بشری و اقوام اعمال ستوده و پسندیده‌ای محسوب می‌شوند. بخشی از نصایح سعدی به این مسایل ارتباط پیدا میکند و طبیعتا دغدغه و مساله مورد اعتنا و توجه در دوره ما بوده و خواهد بود.در گلستان و بوستان قسمت اعظم حکايت به اين مي پردازد که همين اصول ساده را جا بياندازد. گلستان به نثر مسجع و فني است و بوستان به زبان مثنوي …اين حکايت ها آن قدر حالت سهل و ممتنع دارند که از کودکي تا بزرگسالي شيريني خود را از دست نمي دهند. سعدی، شاعر جهاندیده، جهانگرد و سالك سرزمینهای دور و غریب بود؛ او خود را با تاجران ادویه و كالا و زوار اماكن مقدس همراه می كرد. از پادشاهان حكایتها شنیده و روزگار را با آنان به مدارا می گذراند.
سفاكان و سخاوتمندان را نیك می شناخت و گاه عطایشان را به لقایشان می بخشید. با عاشقان و پهلوانان و مدعیان و شیوخ و صوفیان و رندان به جبر و اختیار همنشین می شد و خامی روزگار جوانی را به تجربه سفرهای مكرر، به پختگی دوران پیری پیوند می زد.سفرهای سعدی تنها جستجوی تنوع، طلب دانش و آگاهی از رسوم و فرهنگهای مختلف نبود؛ بلكه هر سفر برای او تجربه ای معنوی نیز به شمار می آمد.
ره آورد این سفرها برای شاعر، علاوه بر تجارت معنوی و دنیوی، انبوهی از روایات، قصه ها و مشاهدات بود كه ریشه در واقعیت زندگی داشت؛ سعدي آرمانشهرش را در قالب حكايات جذاب و شيرين كه در پشت آن سال‌ها تفكر و تجربه و دانش خفته است تصوير مي‌كند. او آنچه را ديده با دقت تجزيه و تحليل كرده و در ضمير خويش آن را پرورده است. در اين آرمانشهر، عدالت مهم‌ترين ركن جامعه است و چنان‌كه در ترتيب ابواب بوستان و حجم آنها مشاهده مي‌شود باب عدالت، نخستين و حجيم‌ترين اين ابواب است. عدالت در نظر سعدي- همچون ديگر حكما- نه يك فضيلت در كنار ساير فضايل بلكه برايند كمالات است و شاخصه اصلي يك جامعه آرماني، گسترش عدالت درآن جامعه است.
در نگاه سعدي مجموع حرکت هاي آدمي بايد به گونه اي باشد که انسان از خود نام نيکويي برجاي بگذارد و در آرمانشهر سعدي بالاترين جايگاه انسان اين است که از او نامي به نکويي نبرند.هر چند که از نگاه او جامعه‌عاري از خطا و لغزش نيست و سعدي توصيه مي‌كند اگر از ساكنان اين مدينه فاضله خطايي سر زند بدانند باب توبه هميشه باز است
از بعد آموزگاري شعر سعدي که بگذريم به عاشقانه هاي او مي رسيم . غزليات سعدي يکي از لطيف ترين عاشقانه ترين هاي ادب فارسي و حتي جهان است . سعدي در غزل است بنيان جهان را بر عشق استوار مي کند و معتقد است که عشق دلیل خلقت و اساس هستی است. این عشق، دیده‌ی ما را سیر و جان ما را سیراب میکند و چشم زیبایی‌بین به ما می‌دهد و باعث می‌شود که همه هستی را دوست داشته باشیم. دکتر اسلامي ندوشن در مورد عشق در نگاه سعدي مي گويد:« سعدی در غزلیات به نوعی با عرفانی شهودی مواجه است. او از «عشق» به عنوان موهبتی الهی و ازلی دستمایه ای می سازد برای وصول به حق. «عشق» در غزلیات در جامه ی عشق زمینی و مجازی پوشانده می شود. سعدی عشق مجازی را برای عبور از مراحل اولیه ی عرفان لازم می داند و همه ی این عشق در پرتو جهان بینی جمال پرستانه ی سعدی شکل می گیرد. عشق و زیبایی در غزلیات او رابطه ی تنگاتنگی دارد که سعدی با روحیه ی زیبایی شناسانه و نظربازانه اش از پیوند آن دو به حقیقت دست می یابد.»
سعدي خواندن با آن زباني که هنوز هم انگار زبان روزماست ، چرا نمي خواهد؟ بيشتر بايد از آن کساني که سعدي نمي خوانند، پرسيد چرا سعدي نمي خوانيد؟
افشین خماند